Liệu pháp điều trị đích trong ung thư phổi

Khái quát về ung thư phổi

Ung thư phổi là bệnh lý ác tính xảy ra ở phổi, có đến 80% số bệnh nhân ung thư phổi có liên quan đến thuốc lá kể cả chủ động hay thụ động. Một thống kê chỉ ra rằng, mỗi năm trôi qua trên thế giới có khoảng 2,1 triệu người được chuẩn đoán mắc bệnh ung thư phổi mới và kèm theo là 1,8 triệu người tử vong do mắc bệnh ung thư phổi.

Gần đây nhất là năm 2018, ở Việt Nam có đến hơn 23.000 người mắc bệnh ung thư phổi, và hàng năm, con số này vẫn ngày một tăng lên. Ung thư phổi chỉ xếp sau ung thư gan về tỉ lệ mắc phải cũng như tử vong, trong số các bệnh ung thư thường gặp.

Ung thư phổi gồm ung thư phổi tế bào nhỏ và ung thư phổi loại không phải tế bào nhỏ. Trong đó ung thư phổi không tế bào nhỏ chiếm đến 80% số ca mắc phải, và nó cũng được chia làm 3 dạng gồm: ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư tế bào lớn.

Khi phát hiện bệnh thì thường đã ở giai đoạn muộn nên tiên lượng khá thấp. Có đến hơn 50% bệnh nhân được chuẩn đoán mắc ung thư phổi thì bệnh đã phát triển sang giai đoạn di căn, các tế bào ung thư lúc này đã lan rộng ra các cơ quan xung quanh. Lúc này điều trị ung thư phổi nhằm mục đích làm giảm các cơn đau, và kéo dài sự sống cho bệnh nhân.

Có nhiều phương pháp được nghiên cứu để điều trị cho bệnh nhân ung thư phổi, và một trong số đó là phương pháp điều trị đích trong ung thư phổi. Là phương pháp được sử dụng hiệu quả cho các bệnh nhân ung thư phổi đã ở giai đoạn di căn, phương pháp này không những giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng xảy ra do bệnh, mà còn làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư, từ đó giúp kéo dài sự sống cho bệnh nhân ung thư phổi.

Liệu pháp điều trị nhắm trúng đích là gì?

Ung thư nói chung và ung thư phổi nói riêng có một đặc điểm cơ bản nhấn là các tế bào ung thư phát triển một cách đột biến bởi các gen kích thích sự tăng trưởng đó (được gọi là oncogenes). Liệu pháp điều trị nhắm trúng đích chính là phương pháp nhắm thẳng vào các phần tử đặc hiệu cần thiết trong quá trình sinh ung thư và quá trình phát triển khối u. Liệu pháp điều trị đích này sẽ tác động trực tiếp đến các tụ thể xuất hiện trên màng tế bào hoặc xuất hiện trong tế bào.

Liệu pháp điều trị nhắm trúng đích trong điều trị ung thư có 2 nhóm.

• Kháng thể đơn dòng (monoclonal antibodies): Tác động phần ngoài màng tế bào.
• Thuốc phân tử nhỏ (small molecule medicines): Tác động từ bên trong tế bào.

Các loại thuốc điều trị đích trong ung thư phổi?

Kháng thể đơn dòng

Bevacizumab (Avastin, Abevmy): là kháng thể đơn dòng gắn vào yếu tố tăng trưởng nội mạc mạch máu (VEGF) ngăn cản sự hoạt hóa các thụ thể tyrosine kinase thông qua VEGF cần thiết cho quá trình tái tạo mạch máu. Bevacizumab thường được sử dụng phối hợp với hóa trị, hoặc cũng có thể kết hợp với các thuốc đích khác, và nó cũng có thể dùng kết hợp với một số thuốc miễn dịch. Bevacizumab được chỉ định điều trị bước ung thư phổi không tế bào nhỏ, không vảy, không có tiền sử ho máu trước đó.

Ramucirumab(Cyramza): là thuốc tái tổ hợp của kháng thể đơn dòng gắn vào thụ thể VEGF. Ramucirumab thường được dung trong điều trị bước 1 ở bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ, có đột biến VEGF.

Cetuximab: Là kháng thể  đơn dòng gắn vào EGFR. Cetuximab khi kết hợp với một số thuốc  hóa trị (Cisplatin/vinorebine) cũng giúp kéo dài tuổi thọ khá hiệu quả, tuy nhiên, sử dụng Cetuximab có độc tính hạ bạch cầu cao cho nên không khuyến cáo sử dụng rộng rãi.

Các thuốc phân tử nhỏ

Hiện nay, khoa học kỹ thuật phát triển, các nhà nghiên cứu có thể xác định được một số đột biến gen để có thể sử dụng thuốc nhắm đích phù hợp. Các gen đột biến này thường tác động làm ung thư phát triển cục bộ và di căn. Lúc này các loại thuốc đích sẽ ngăn chặn sự phát triển đó, cũng như làm thu nhỏ khối u. Một số đột biến gen phổ biến và thuốc được gắn để đặc trị các gen đó bao gồm:

Đột biến EGFR: Đây là loại phổ biến và thường gặp nhất ở các bệnh nhân bị ung thư phổi, nhất là ở Châu Á, bệnh nhân nữ, không hút thuốc lá và tế bào ung thư phổi có nguồn gốc từ biểu mô tuyến. Khi đột biến gen EGFR xảy ra, các thụ thể tyrosine kinase (TKI) tự bản thân có khả năng kích hoạt con đường nội bào, dẫn đến quá trình tăng sinh một cách vô tổ chức của các tế bào ung thư.

Nhóm thuốc giành cho EGFR-TKI hiện nay gồm:

• Nhóm thuốc thế hệ 1:
  • Erlotinib: Erlocip, HYYR, BivoEro, Zyceva, Tarceva, Erlonat, Tarceva, Tyracan.
  • Gefitinib: Geftinat, Gefticip, Geftib, Geastine, Matilda, Iressa
  • Nhóm thuốc này giúp kéo dài sự sống từ 8 đến 10 tháng.
• Nhóm thuốc thế hệ 2
  • Afatinib: Giotrif, Alecensa, Alecnib.
  • Dacomitinib:
  • Nhóm thuốc này giúp kéo dài sự sống thêm không bệnh khoảng 11,1 tháng.
• Nhóm thuốc thế hệ 3
  • Osimertinib: Tagrix, Tagrisso.
  • Nhóm thuốc này giúp kéo dài sự sống thêm không bệnh khoảng 19 tháng.

Một số thuốc điều trị đích gắn liền với các đột biến khác thường gặp gồm:

• Crizotinib(Crizonix): là thuốc kháng ALK, ROS. Crizotinib giúp đat được thời gian sống thêm không bệnh là 15.9 tháng đến 19.2 tháng
• Ceritinib(Noxalk): là thuốc kháng ALK, ROS1. Ceritinib giúp đạt được thời gian sống thêm không bệnh là 16.6 tháng.
• Lorlatinib: là thuốc kháng TKI thế hệ 3 có thể nhắm trúng đích ALK và ROS1, có thể được sử dụng trên nhóm bệnh nhân đã kháng với điều trị đột biến ALK trước đó.
• Dabrafenib và Trametinib: ức chế kinases theo con đường RAS/RAF/MEK/ERK, ức chế đột biến BRAF. Giúp thời gian sống thêm không bệnh đạt được từ 9.7 tháng tới 10.9 tháng.
• Larotrectinib: Là thuốc kháng đột biến kết hợp gen NTRK. Larotrectinib có thể giúp đạt được thời gian sống thêm không bệnh là 1 năm.
• Các thuốc khác: Capmatinib cho đột biến MET, Selpercatinib, Cabozantinib và Vandetanib cho đột biến RET

Kết luận: Ung thư phổi vẫn luôn là một căn bệnh nguy hiểm, và cũng là một thách thức lớn đối với các nhà nghiên cứu khoa học ngành y dược. Các loại thuốc điều trị đích ung thư phổi được sáng chế đã mở ra một kỷ nguyên mới trong công cuộc điều trị bệnh ung thư phổi không loại không phải tế bào nhỏ. Chúng giúp thời gian sống của bệnh nhân ung thư phổi được kéo dài thêm, và làm giảm các triệu chứng gây ra do ung thư phổi. Dù rằng, giá thành của các loại thuốc điều trị đích trong ung thư phổi vẫn là một trong những rào cản lớn để bệnh nhân có thể tiếp cận. Tuy nhiên, hi vọng trong thời gian tới, giá thành thuốc sẽ hạ để có nhiều bệnh nhân có cơ hội điều trị bệnh thêm nữa.