Ung thư gan là gì?
- Ung thư gan là sự tăng trưởng và phát triển không kiểm soát của các tế bào ung thư tại gan. Theo Globocan 2018, tại Việt Nam ung thư gan đứng hàng thứ nhất kể cả về tỷ lệ tử vong và số ca mới mắc.
- Tùy thuộc nguồn gốc khối u ác tính chia thành ung thư gan nguyên phát và ung thư gan di căn.
Ung thư gan nguyên phát
Các khối u gan nguyên phát phát triển từ các thành phần của nhu mô gan bao gồm các khối u biểu mô:
Ung thư tế bào gan (HCC)
Ung thư tế bào gan xơ dẹt là những khối u có nguồn gốc từ tế bào gan
Ung thư tế bào đường mật trong gan có nguồn gốc từ tế bào đường mật
Ung thư hỗn hợp ( Cholangio hepatocarcinoma)
Các khối u phát triển từ trung mô thường hiếm bao gồm các khối
U mạch máu
U nguyên bào gan
U cơ trơn
U cơ vân
Ung thư gan di căn
Khoảng 40% các khối u ác tính có thể di căn gan, trong đó 95% các khối nguyên phát thuộc hệ thống vùng lấy máu của hệ thống cửa (dạ dày, ruột non, đại tràng, tụy và đường mật ). Ngoài ra các khối nguyên phát có thể là vú, phổi, tuyến giáp, các cơ quan sinh dục – tiết niệu. Tổn thương di căn có thể có một vài khối nhỏ trên nền gan lành. Đôi khi nhiều khối hoặc một khối lớn. Một số thể đặc biệt có thể gặp:
Di căn thể nang có hình ảnh giống nang gan hoặc áp xe. Nó có thể lắng cặn với mức dịch – dịch, dạng này hay gặp trong di căn ung thư cơ trơn, ung thư hắc tố, ung thư nhầy,
Di căn thể vôi hóa thường là vôi hóa nhỏ rải rác hay gặp ung thư dạng dịch nhầy đại tràng hoặc của buồng trứng.
Di căn giàu mạch máu thường thấy ở các khối u nội tiết ( u carcinoid, tụy, vỏ thượng thận) , ung thư tế bào rau thai, ung thư thận.
Di căn thể thâm nhiễm lan tỏa: tổn thương lan tỏa dạng bè, cấu trúc khó xác định thường thấy trong ung thư thận.
Di căn bạch huyết: tổn thương thành dải phân nhánh theo tĩnh mạch cửa.
Nguyên nhân bệnh Ung thư gan
Hầu hết các ung thư gan không có nguyên nhân rõ ràng. Một số vi rút gây viêm gan mãn tính có thể gây ra ung thư gan. Ung thư gan cũng có thể xảy ra khi các tế bào gan đột biến trong ADN gây ra các tế bào phát triển mất kiểm soát và hình thành một khối u ác tính.
- Thủ phạm chính gây nên bệnh ung thư gan là virus viêm gan B. Người bị nhiễm viêm viêm gan B có nguy cơ cao gấp 200 lần so với người không bị nhiễm loại virus này.
- Uống rượu kéo dài dẫn tới xơ gan là nguyên nhân thường gặp nhất của ung thư gan trên toàn thế giới. Những người bị xơ gan do rượu nếu ngừng uống khoảng 10 năm thì sau đó cũng tiến triển tới ung thư gan.
- Thực phẩm dự trữ trong môi trường nóng và ẩm dễ sinh ra một loại nấm gọi là Aspergillus flavus, loại nấm này sinh ra Aflatoxin, là chất được biết gây ung thư mạnh trên thực nghiệm. Ung thư tế bào gan cũng xuất hiện ở trên 30% bệnh nhân bị ứ sắt có tính chất di truyền.
- Tại Việt Nam, hậu quả của chiến tranh để lại với hàng triệu tấn chất độc màu da cam có chứa chất Dioxin cũng là một yếu tố nguy cơ chính gây nên căn bệnh này.
Triệu chứng bệnh Ung thư gan
Bệnh nhân có thể phát hiện tình cờ bệnh ung thư gan mặc dù không có triệu chứng lâm sàng trong những đợt theo dõi định kì 3 – 6 tháng Có triệu chứng ung thư gan:
Triệu chứng cơ năng
Vàng da (jaundice): là triệu chứng thường gặp nhất, thường bộc lộ rõ nhất khi tiếp xúc với ánh nắng. Vàng da là hậu quả của tình trạng tắc nghẽn đường mật gây ra bởi khối u. Muối mật (bilirubin) trào ngược từ trong đường mật vào các xoang gan, đi vào máu và lắng đọng ở da. Vàng da thường kèm theo phân bạc màu và nước tiểu sẫm màu (như nước vối).
Vàng mắt: biểu hiện ở củng mạc mắt có màu vàng sậm. Dấu hiệu này có thể xuất hiện trước hoặc đồng thời với vàng da.
Ngứa (pruritus): thường kèm với vàng da nhưng nhiều trường hợp lại xuất hiện trước khi có vàng da. Mức độ ngứa thường tăng lên về đêm và hầu như không đáp ứng với các thuốc điều trị da liễu. Ngứa là do acid mật lắng đọng ở da, kích thích các thụ thể thần kinh cảm giác.
Gầy sút cân: khoảng 30-50% các trường hợp gầy sút cân tại thời điểm chẩn đoán. Đây là hậu quả của quá trình rối loạn tiêu hóa (chán ăn,ăn không tiêu, chướng bụng) do không có dịch mật được bài xuất xuống ruột.
Đau bụng vùng gan: giai đoạn sớm thì thường đau mơ hồ, không rõ ràng. Khi đau bụng nhiều thì thường do các biến chứng của tắc mật.
Triệu chứng thực thể
Gan to, có thể sờ thấy bờ gan ở dưới bờ sườn với mật độ mềm trong 25% các trường hợp.
Khối khu trú: ít khi sờ thấy khối khu trú vùng gan
Đường lây truyền bệnh Ung thư gan
Vì nhiễm virus viêm gan B, C có thể gây ung thư gan nên cần chú ý các đường lây truyền tiếp xúc trực tiếp với máu và quan hệ tình dục có thể lây truyền virus viêm gan. Còn bản thân bệnh ung thư gan không lây truyền.
Đối tượng nguy cơ bệnh Ung thư gan
Những người có biểu hiện xơ gan, nghiện rượu nhiều năm, nhiễm virus viêm gan B, virus viêm gan C cần phải khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm ung thư gan nhằm điều trị kịp thời.
Các giai đoạn của ung thư
Ung thư gan được chia làm 4 giai đoạn khác nhau, và mỗi giai đoạn bệnh lại có những đặc điểm khác nhau để nhận biết.
Giai đoạn I
- Khối u nằm đơn độc và chưa xâm lấn vào mạch máu. Khối u chưa lan đến các hạch bạch huyết lân cận hay các vùng khác.
Giai đoạn II
- Khối u đơn độc đã phát triển đã xâm lấn vào mạch máu. Hoặc nhiều khối u, đều nhỏ hơn hoặc bằng 5 cm (2 inch).
- Ung thư chưa xâm lấn đến các hạch bạch huyết lân cận hay các vùng ngoài gan.
Giai đoạn IIIA
- Giai đoạn này có nhiều hơn 1 khối u, và ít nhất có một khối u lớn hơn 5 cm (2 inch).
- Khối u chưa xâm lấn tới hạch bạch huyết lân cận hay di căn xa
Giai đoạn IIIB
- Ít nhất một khối u xâm lấn vào một nhánh tĩnh mạch chính của gan (tĩnh mạch của hay tĩnh mạch gan).
- Ung thư chưa xâm lấn đến các hạch bạch huyết lân cận hay di căn xa.
Giai đoạn IIIC
- Một khối u phát triển vào cơ quan lân cận (ngoài túi mật), hay một khối u đã xâm lấn đến lớp vỏ bao quanh gan.
- Khối u chưa lan đến các hạch vùng hay di căn xa
Giai đoạn IVA
- Khối u gan bất kể kích thước hay số lượng đã phát triển vào các mạch máu hay cơ quan lân cận.
- Ung thư đã lan đến các mạch máu hay hạch bạch huyết lân cận.
- Ung thư chưa di căn xa.
Giai đoạn IVB
- Tế bào ung thư đã lan tới các phần khác của cơ thể, các khối u bất kể kích thước và số lượng, xâm lấn hạch vùng hay chưa.
Phòng ngừa bệnh Ung thư gan
Một số phương pháp có thể giúp bạn phòng ngừa được bệnh Ung Thư Gan như:
Hạn chế món ăn chứa nhiều dầu mỡ
- Thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ nướng, chiên rán không được khuyến khích sử dụng thường xuyên. Chúng được chế biến dưới nhiệt độ cao khiến những protein trong thực phẩm dễ bị biến chất có nguy cơ gây nên bệnh ung thư. Lượng dầu mỡ cũng khiến hệ tiêu hóa phải “gồng mình” làm việc gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đầy bụng, khó tiêu, ợ hơi, đau dạ dày…
Tránh xa bia rượu
- Mọi người đều biết rằng lạm dụng rượu bia sẽ khiến gan bị tàn phá nặng nề. Vì thế, muốn gan luôn khỏe mạnh, một trong những thói quen vô cùng tốt là tránh xa rượu bia.
- Bạn hãy hạn chế tần suất tiêu thụ rượu bia nếu đặc thù công việc không thể tránh khỏi tiệc tùng, tiếp đón đối tác. Như vây, sẽ giảm gánh nặng cho gan, giúp gan hoạt động thuận lợi và dễ dàng.
Thường xuyên vận động thể chất
- Tập luyện là cách rất hiệu quả để giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng và chống lại các tác nhân gây hại, trong đó có gan của bạn. Hãy tạo cho mình một thói quen tốt bằng việc tập những bài tập nhẹ nhàng, vừa sức một cách thường xuyên, đều đặn, bạn sẽ thấy cơ thể khỏe mạnh và dẻo dai hơn.
- Bên cạnh đó, bạn cần duy trì tinh thần lạc quan, vui vẻ, giúp nâng cao được thể chất, miễn dịch và phòng chống bệnh một cách hiệu quả.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất giúp tầm soát, phát hiện sớm các bệnh lý và điều trị kịp thời. Ngoài ra, việc chích ngừa viêm gan siêu vi B giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm gan B, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh về gan.
- Việc khám sàng lọc, phát hiện sớm ung thư gan càng trở nên cấp thiết nếu bạn thuộc nhóm hay uống rượu bia, có tiền sử mắc bệnh lý về gan, người có bệnh béo phì, mắc tiểu đường…
- Những thói quen xấu dẫn đến nguy cơ cao phải đối mặt với căn bệnh ung thư gan. Do đó, nếu bạn đang có những thói quen trên, hãy từ bỏ sớm để bảo vệ sức khỏe cho chính mình.
- Đồng thời, hãy lựa chọn một lối sống lành mạnh, khoa học, chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất để đảm bảo cơ thể luôn khỏe mạnh, đẩy lùi các bệnh tật.
Sử dụng thực phẩm tươi sạch
- Lựa chọn thực phẩm tươi sạch, biết rõ nguồn gốc xuất xứ là thói quen tích cực, tốt cho sức khỏe. Nó giúp bạn kiểm soát lượng chất độc tiềm ẩn trong thực phẩm đưa vào cơ thể, phòng tránh bệnh hiệu quả.
- Ngoài ra, bạn nên tránh xa các thực phẩm lên men hoặc bị nấm mốc vì chúng có chứa độc tố Aflatoxin – một chất có khả năng dẫn tới bệnh ung thư gan.
- Khi mua sắm, ăn uống bạn cần để ý hạn sử dụng của sản phẩm, ưu tiên các món ăn có màu sắc tự nhiên, hoa quả đúng mùa… Mục đích để tránh dung nạp các chất hại vào cơ thể như chất bảo quản thực phẩm, các chất hóa học tạo màu khiến gan hư tổn vì làm việc quá công suất để đào thải độc tố.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh Ung thư gan
Bệnh sử cần tìm hiểu các yếu tố nguy cơ của người bệnh đã từng nhiễm virus viêm gan B, C hay cả hai? Tình trạng sử dụng rượu, bia? Đã từng tiếp xúc với độc tố hay hóa chất ?
Chẩn đoán xác định ung thư tế bào gan nguyên phát có 1 trong 3 tiêu chuẩn sau (Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ung thư tế bào gan nguyên phát của Bộ Y tế)
Có bằng chứng giải phẫu bệnh lý là ung thư tế bào gan nguyên phát.
Hình ảnh điển hình trên CT ổ bụng có cản quang hoặc MRI có cản từ + AFP > 400 ng/ml
Hình ảnh điển hình trên CT ổ bụng có cản quang hoặc MRI ổ bụng có cản từ + AFP tăng cao hơn bình thường ( nhưng chưa đến 400 ng/ml) + có nhiễm virus viêm gan B hoặc C. Có thể làm sinh thiết gan nếu bác sĩ lâm sàng thấy cần thiết
Các trường hợp không đủ các tiêu chuẩn trên đều phải làm sinh thiết gan để chẩn đoán xác định
Hình ảnh điển hình trên CT hoặc MRI ổ bụng: khối u tăng quang trên thì động mạch gan và thoát thuốc trên thì tĩnh mạch cửa hay thì chậm hoặc khối u giảm quang trên thì chưa tiêm cản quang và tăng quang trên thì động mạch gan.
Các biện pháp điều trị bệnh Ung thư gan
Một số phương thức điều trị ung thư gan được áp dụng bao gồm:
Ghép gan
RFA radiofrequency ablation: Phá u bằng sóng cao tần, bản chất là sóng radio dòng điện xoay chiều là tăng ma sát giữa các ion của mô u. Nhiệt do ma sát làm khô mô xung quanh dẫn đến làm mất nước trong tế bào và hoại tử đông khối u.
Microwave ablation: Đốt u gan bằng vi sóng
Percutaneous ethanol or acetic acid ablation: Tiêm cồn hoặc acid acetic vào khối u qua da
TACE (Transarterial chemoembolization): Nút hóa chất động mạch khác TOCE ( Transarterial oil chemoembolization) Nút mạch hóa dầu.
Radioembolization: Nút mạch u gan bằng hạt phóng xạ
Cryoablation: Nhiệt động là phương pháp sử dụng nhiệt lạnh như CO2, Argon, Helium tạo nhiệt độ -100 độ C để tiêu diệt khối u.
Xạ trị ( Radiation therapy), xạ phẫu ( stereotactic radiotherapy)
Hóa chất toàn thân và sinh học phân tử điều trị đích.
Nguồn tham khảo:
https://heposal.vn/ung-thu-gan-la-gi-9-dieu-ma-ai-cung-can-phai-biet-truoc-khi-qua-muon.html
https://www.vinmec.com/vi/benh/ung-thu-gan-3043/
https://benhvienungbuouhanoi.vn/kien-thuc-ung-thu-1/thong-tin-benh-nhan-mac-ung-thu-gan-can-duoc-biet.html
